Nαι, ο πιο δραματικός και σημαντικός μαραθώνιος στην Ολυμπιακή ιστορία έλαβε χώρα κατά τους ΟΑ του Λονδίνου την 24η Ιουλίου 1908. Εκείνη την καυτή ημέρα (εκκίνηση στις 14:30 με 23β) ένας θαρραλέος Ιταλός ζαχαροπλάστης ο 23χρονος Dorando Pietri και ένας δροσερός Ιρλανδο - Αμερικανός λογιστής ο 22χρονος Johnny Hayes απογείωσαν το αγώνισμα χωρίς βέβαια να επιδιώκουν κάτι τέτοιο…Απλά επιθυμούσαν τη νίκη! Ο ανταγωνισμός τους κατέληξε σε…δράμα και αποκάλυψε έτσι, για πρώτη φορά τόσο έντονα, τα ιδιαίτερα στοιχεία του μαραθωνίου! Το μέγα πλήθος των 90000 θεατών εντός του σταδίου της White City, γειτονιάς του δυτικού Λονδίνου, εστίαζε σε ένα άλλον άνδρα. Ηταν ο Charles Archie Hefferon, Βρετανός γεννημένος στο Newbury του Berkshire αλλά πολιτογραφημένος Νοτιοαφρικανός. Φτωχές οι πληροφορίες κατά την εξέλιξη…Eνας περιφερόμενος εντός σταδίου πίνακας με ονόματα γραμμένα με κιμωλία  και λόγια από τα μεγάφωνα ενημέρωναν για την τρέχουσα κατάταξη. Ολοι προσήλωναν το βλέμμα τους στην κορυφή της ράμπας μέσω της οποίας ο Ολυμπιονίκης δρομέας θα εισερχόταν στο στάδιο. Ο Νοτιοαφρικανός είχε προβάδισμα τεσσάρων λεπτών κατά την τελευταία ενημέρωση! Σήμερα γνωρίζουμε καλά ότι όταν αναμένεις τον πρώτο Μαραθωνοδρόμο, τίποτα δεν είναι σίγουρο, ειδικά σε μια ζεστή και υγρή μέρα… Φαινόταν μια βιασύνη κίνησης στην επικλινή ράμπα. Αξιωματούχοι του αγώνα και αστυνομικοί φώναζαν ή έδειχναν. Ανάμεσά τους πέρασε ένας μικρός μελαχρινός άνδρας με λευκό μαντήλι δεμένο στο κεφάλι του, με επίσης λευκό ιδρωμένο πουκάμισο και φαρδύ κόκκινο κοντό παντελόνι. Εδειχνε εξαντλημένος και αβέβαιος για το πού να πάει. Σκόνταψε σε ανωμαλίες της καρβουνόσκονης, τραντάχτηκε αλλά δεν έπεσε! Ήταν ο Ιταλός Dorando Pietri. Οι θεατές ένοιωσαν την πρώτη απογοήτευση. Περίμεναν τον Hefferon…Ολοι οι άλλοι συμπατριώτες τους, μέλη της team GBR, είχαν ικανό μειονέκτημα (σημ: ο ταχύτερος Βρετανός προσήλθε εκτός τελικής δεκάδας…). Πολύ καλύτερα ας έλθει νικητής ο Νοτιοαφρικανός σχολίαζαν στην εξέδρα παρά οποιοσδήποτε Αμερικάνος! Η team USA είχε κατακτήσει πολλά μετάλλια με την περιορισμένη σε αριθμό αποστολή της και είχε δημιουργήσει…συγκρούσεις σε άλλα επίπεδα. Αυτό το πλαίσιο σαφώς επηρέασε τον τρόπο δράσης ορισμένων στελεχών της οργάνωσης στη συνέχεια. Οσα συνέβησαν τα επόμενα λεπτά γράφτηκαν ανεξίτηλα στην ιστορία των ΟΑ αλλά και του μαραθωνίου…Οι θεατές παρακολουθώντας τον Pietri, όπως ήταν εύλογο, συγκινήθηκαν! Ο Arthur Conan Doyle, ο δημιουργός του Sherlock Holmes, καλύπτοντας τον αγώνα για την εφημερίδα Daily Mail έγραψε: «Έχει φτάσει στα άκρα της ανθρώπινης αντοχής… Είναι φρικτό, αλλά συναρπαστικό, αυτός ο αγώνας ανάμεσα σε έναν καθορισμένο σκοπό και έναν εντελώς εξαντλημένο δρομέα…". Ο Ιταλός ζαλισμένος και σαστισμένος, κινήθηκε μπροστά. Τρεκλίζοντας και σκοντάφτοντας κάλυψε 20 γιάρδες και μετά σωριάστηκε…Ευρισκόταν ακριβώς μπροστά στην τεράστια, κατάμεστη εξέδρα. Οι θεατές κράτησαν την ανάσα τους… Κάποιοι νόμιζαν ότι έπεσε νεκρός!

Σήμερα έχομεν  εξοικειωθεί με τη θερμική εξάντληση = Jim Peters το 1954, Gabriela Andersen – Schiess το  1984, κ.α. Τότε όλοι αντίκρυζαν για πρώτη φορά ένα τέτοιο φαινόμενο. Πιθανή τραγωδία «παιζόταν» ακριβώς μπροστά τους….O Pietri σηκώθηκε βοηθούμενος. Κατά μήκος της τελικής ευθείας «τα μικρά κόκκινα πόδια κινήθηκαν ασυνάρτητα, οδηγημένα από μια υπέρτατη θέληση…» όπως έγραψε ο Doyle. Άλλες δύο φορές κατέρρευσε. Μια φωτογραφία τον δείχνει ξαπλωμένο ύπτια, αδρανή και στηριζόμενο στην αγκαλιά του ιατρού Dr Bulger. Φαινόταν λιπόθυμος.... Αμέσως μετά η εξέλιξη έγινε πραγματικά συναρπαστική! Εμφανίστηκε ο επόμενος δρομέας, με το εθνόσημο των ΗΠΑ στο λευκό πουκάμισο: ο Johnny Hayes, ένας κάτοικος Νεας Υόρκης με Ιρλανδική καταγωγή. Εισήλθε στο στάδιο με σίγουρο βήμα. Ολοκλήρωνε αποφασιστικά αυτή την εξαιρετική ημέρα. Ετρεξε έναν πολύ συγκρατημένο αγώνα όταν η πλειοψηφία των δρομέων εκτέθηκε σε κινδύνους (εκκίνησαν 55 και τερμάτισαν 28!!!). Ο Αμερικάνος ξεκίνησε την τελική καταδίωξη, προσωρινά χωρίς αποτέλεσμα…Ο Pietri πρόλαβε τον τερματισμό! Με μπόλικη βοήθεια ακόμα και για να μείνει όρθιος… Έφτασε στην τελική γραμμή καθώς ο Hayes ευρισκόταν μόλις 150 γιάρδες πίσω. Η διάσημη φωτογραφία του τερματισμού εικονίζει τον Pietri με άτονα πόδια και «γυαλιστερή» έκφραση. Ο δ/ντής αγώνων Jack Andrew βοηθά να περάσει την γραμμή κρατώντας καλά τον δεξί ώμο του Pietri και ένα τεράστιο τηλεβόα στο άλλο χέρι. Οι θεατές επευφημούν, χαίρονται... Ολοι γνωρίζουμε ότι αν ο δρομέας λάβει βοήθεια πρέπει να αποκλειστεί! Αυτός ο τερματισμός εκεί στο Λονδίνο οδήγησε στον καθορισμό αυστηρών κανόνων…Με τον τηλεβόα του ο Andrew ανακοίνωσε τον Pietri ως νικητή. Ο θαρραλέος, τολμηρός μικρόσωμος Ιταλός έγινε ο πιο βραχυχρόνιος Ολυμπιονίκης!!! Εκπρόσωποι της team USA υπέβαλαν αμέσως ένσταση, η οποία βέβαια έγινε δεκτή. Ο Johnny Hayes, άξιος νικητής, έλαβε ως τελική επίδοση τις 2ω55:18. Κατέδειξε ότι ήταν ο μόνος μεταξύ των πιθανών νικητών που είχε κατανοήσει πως ο μαραθώνιος εστί υπερ – απόσταση…Συμπλήρωσαν την εξάδα – 2ος Hefferon 2ω56:06, 3ος Joseph Forshaw USA 2ω57:10, 4ος Alton Welton USA 2ω59:44, 5ος William Wood CAN 3ω01:44 και 6ος Frederick Simpson CAN 3ω04:28 ► Τα περάσματα - 5mil/8047μ Tom Jack GBR 27:01 - 10m/16093μ Jack Price GBR 56:53 - 21097μ Price 1ω15:13 και Hefferon +41δ - 15m/24140μ Hefferon 1ω28:22 και Pietri +2:06 - 20m/32187μ Hefferon 2ω02:26 και Pietri +3:52. Ο Ιταλός προσπέρασε ένα χλμ έξω από το στάδιο. Δεκαεπτά ημέρες πριν, την 7η Ιουλίου είχε αγωνιστεί στα trials σε διαδρομή 40χλμ στο Capri. Τερμάτισε σε 2ω38. Αρχές Ιουνίου δοκίμασε στο εθνικό πρωτάθλημα στη Ρώμη αλλά υποχρεώθηκε να αποχωρήσει.  

Αλλες λεπτομέρειες της ιστορίας: Ο Ολυμπιακός Μαραθώνιος του 1908 «κληρονόμησε» πολλές παρεξηγήσεις στα επόμενα χρόνια...Διευθετήθηκαν από την IAAF κυρίως μετά το 1920 όσες αφορούσαν τους κανόνες τέλεσης εφεξής. Ο συγγραφέας Roger Robinson καταγράφει την ακρίβεια για όσες αφορούσαν επιλογές των οργανωτών – ► Το σημείο εκκίνησης: οι δρομείς ξεκίνησαν από τους χώρους του Κάστρου Windsor ύστερα από ειδική βασιλική άδεια. Μετά από 700 γιάρδες/640μ εισήλθαν στη διαδρομή που είχε χρησιμοποιηθεί τρεις μήνες νωρίτερα κατά τον αγώνα επιλογής της Βρετανικής ομάδας. Εκείνος ο αγώνας εκκίνησε επί του Long Walk. ► Κατά την εκκίνηση: οι βασιλόπαιδες δεν παρακολουθούσαν από τα παράθυρα των δωματίων τους. Φωτογραφίες και ταινίες εικονίζουν τέσσερις από αυτούς, έξω στο γκαζόν, να παρακολουθούν από κοντά ακόμα και το ζέσταμα των δρομέων. Λεπτομερής έρευνα του Mike Sandford για τη Southern AAA έδειξε ότι η εκκίνηση δόθηκε στην East Terrace και ποτέ κάτω από τα παράθυρα των παιδιών.  ► Η απόσταση: οι τότε κανόνες των ΟΑ όριζαν αυτό: «περίπου 40 χιλιόμετρα», δλδ την απόσταση από τον Μαραθώνα έως το Παναθηναικό Στάδιο. Οι εξ ανάθεσης χαράκτες και επιμελητές της διαδρομής, στελέχη των Polytechnic Harriers, διαπίστωσαν δια των measurer ή "γεωμετρών" ότι η East Terrace του Windsor απέχει από την είσοδο στο στάδιο της White City ακριβώς 26 μίλια = 41843μ. Αυτή ήταν η "βασιλική" απόσταση!!! Αν οι δρομείς εισέρχονταν στον στίβο με κίνηση αριστερόστροφη η τελική απόσταση ήταν δεν ήταν 42000μ. Υπολόγισαν ότι με κίνηση δεξιόστροφη, δλδ ανάποδα στον στίβο, οι δρομείς εφταναν στην τελική γραμμή με σύνολο 42195μ!!! Αυτή η προσαρμογή ικανοποιούσε διπλή υψηλή νοηματοδότηση = 26miles η "βασιλική" απόσταση+195μ η αναφορά στα αρχαία Ελληνικά Στάδια. Αποκάλυψαν και εξήγησαν αυτή την αλλαγή μόλις δύο ημέρες πριν από τον αγώνα. Γι' αυτό η προσαρμογή δεν περιελήφθη στο team manual... 

► Η πίστα του Σταδίου: σε αντίθεση με τη δέσμευση της ΔΟΕ πως όλα τα αγωνίσματα πρέπει να αναφέρονται σε «μέτρα», οι Βρετανοί πρόσθεσαν δρομικά γεγονότα όπως τον ομαδικό αγώνα τριών μιλίων. Κατασκεύασαν το στάδιο ώστε τρεις στροφές να συμπληρώνουν ένα μίλι (1609μ). Με άλλα λόγια η περιφέρεια του στίβου ήταν +500μ!!! ► Η κατεύθυνση: οι οδηγίες προς τους  αγωνιζόμενους (δλδ το team manual) όριζαν ότι όλοι οι αγώνες πίστας είχαν κίνηση αριστερόστροφη. Ο Pietri είχε τρέξει τον ομαδικό αγώνα των 3mil.  Εισερχόμενος στο Στάδιο, χωρίς ύπαρξη αναφοράς στις οδηγίες, έλαβε υπόδειξη να κινηθεί δεξιόστροφα, δλδ αντίστροφα! Ηταν ήδη «σουρωμένος», κατά το γλωσσάρι του μαραθωνίου, και έτσι φάνηκε περισσότερο μπερδεμένος… ► Ο τερματισμός: ήταν ίδιος για όλους τους αγώνες πίστας. Οι βασιλικοί θρόνοι τοποθετήθηκαν αντίστοιχα εκεί. Με τη δεξιόστροφη κίνηση οι δρομείς έτρεξαν εντός στίβου άλλες 385 γιάρδες/352μ! Δεν ήταν αυτό απαίτηση της βασίλισσας Αλεξάνδρας, όπως συχνά υποστηρίζεται…Ηταν επιλογή των τεχνοκρατών των Polytechnic Harriers οι οποίοι κατέθεσαν σεβασμό στο "στέμμα" αλλά και έντονο φιλελληνισμό ή αρχαιολατρεία αν θέλετε! ► Arthur Conan Doyle: πολλοί ισχυρίζονται λανθασμένα ότι ήταν ένας από τους αξιωματούχους που βοήθησαν τον Pietri. Όχι! Βρισκόταν στην εξέδρα του τύπου και εργαζόταν για την Daily Mail. Μια νέα προσέγγιση δείχνει ότι ο Doyle  «δούλευε» παράλληλα μια ιστορία του Sherlock Holmes.  Απέτισε φόρο τιμής στον Dorando χρησιμοποιώντας στοιχεία του ως χαρακτηριστικά ενός από τους ήρωες εκείνης της ιστορίας ► Τι ακολούθησε; ο Pietri και ο Hayes δέχθηκαν διαδοχικές προσφορές να αγωνιστούν σε indoor μαραθωνίους (262 στροφές) έναντι υψηλών χρηματικών επάθλων στο γνωστό σήμερα Armory της Νέας Υόρκης. Προστέθηκαν σύντομα στην «παρέα» ο Longboat, ο Βρετανός Alf Shrubb,  κ.α. Καταγράφονται τουλάχιστον δύο συναντήσεις εκεί στο Manhattan με νικητή τον Ιταλό: 15 Νοε 1908 και 15 Μαρτίου 1909. Ο Dorando έως και το 2011 είχε λάβει μέρος σε 128 αγώνες μαραθωνίου ή υπερ - απόστασης καταγράφοντας 88 νίκες!!! Μόνο ο Tom Longboat κατάφερε μία φορά να τερματίσει μπροστά του... Εννοείται ότι η ΔΟΕ και αργότερα η IAAF απέβαλαν άπαντες αυτούς από τους αγώνες ευθύνης τους ως επαγγελματίες. Βέβαια ο επαγγελματισμός ήταν γεγονός ειδικά στις υπερ – αποστάσεις ήδη από τον 19ο αιώνα. Απλά ετέθη ένα…προσωρινό «stop» για έξι – επτά δεκαετίες στον αγώνα των 42195μ. Ο Dorando αργότερα ορίστηκε από την FIDAL ως υπεύθυνος ταλέντων της αντοχής ► Σχετικό βίντεο εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=r6xU6DiRKCg